Home
Description
Corpus
Morphosyntax
Lexicon
Morph
tëwï
‘3PRO’
Language:
Yawarana
Glosses:
3PRO
Morpheme:
tëwï
Type:
root
Corpus tokens
Wordforms
Stems
Name
Description
Part of speech
Language
Audio
--any--
yes
Name
Description
Language
As ‘3PRO’:
ati ke ejnë yoti yamanë wejsapë tëwï
ati
ati
what
intj
ke
ke
INS
postp
ejnë
ejnë
1+2PRO
pn
yoti
y
-
oti
-
∅
LK
-
meat
-
PERT
n
yamanë
yamanë
-
∅
make
-
IPFV
vt
wejsapë
wej
-
sapë
COP
-
PST
vi
tëwï
tëwï
3PRO
pn
With that we used to prepare the meat.
/
con ese preparabamos la carne
tëwï ya nepïjpë wejsapë
tëwï
tëwï
3PRO
pn
ya
ya
ERG
postp
nepïjpë
nepï
-
jpë
bring
-
PST
vt
wejsapë
wej
-
sapë
COP
-
PST
vi
He brought it.
/
él lo trajo
tëwï neke ne, tajne yakarama pokono nwarë tajne iri mïntë, tunampe
tëwï
tëwï
3PRO
pn
neke
neke
CNTR
part
ne
ne
***
ta
jne
ta
=
jne
3PRO
=
PL
pn
=
part
yakarama
yakara
-
ma
-
∅
believe
-
CAUS
-
ACNNMLZ
n
pokono
poko
-
no
about
-
NMLZ
n
nwa
rë
nwa
=
rë
thus
=
EMP
part
=
part
ta
jne
ta
=
jne
3PRO
=
PL
pn
=
part
iri
i
-
ri
put
-
IPFV
vt
mïntë
mïntë
there
.
LOC
adv
tunam
pe
tunam
-
∅
=
pe
hide
-
ACNNMLZ
=
ESS
n
=
postp
Yes indeed, they tell what they are doing there on the down-low.
/
eso sí, lo cuentan lo que hacen allá escondidos
(
convrisamaj
:
9
)
tajne ya ijpë mare tëwï, tajne ya yekerema pïnika ta wïrë
ta
jne
ta
=
jne
3PRO
=
PL
pn
=
part
ya
ya
ERG
postp
ijpë
i
-
jpë
put
-
PST
vt
mare
mare
REL
.
INAN
part
tëwï
tëwï
3PRO
pn
ta
jne
ta
=
jne
3PRO
=
PL
pn
=
part
ya
ya
ERG
postp
yekerema
yekerema
-
∅
boast_sexually
-
IPFV
vt
pïnika
pïnika
PROB
part
ta
ta
-
∅
say
-
IPFV
vt
wïrë
wïrë
1PRO
pn
What they did, they’re going to tell, I say
/
lo que hacen, ellos será que lo cuentan
(
convrisamaj
:
34
)
kwase neke wejsapë tëwï ma anajmori ya yakarama wejsapë
kwase
kwase
how
part
neke
neke
CNTR
part
wejsapë
wej
-
sapë
COP
-
PST
vi
tëwï
tëwï
3PRO
pn
ma
ma
RST
part
anajmori
a
-
najmo
-
ri
2
-
grandmother
-
PERT
n
ya
ya
ERG
postp
yakarama
yakara
-
ma
-
∅
believe
-
CAUS
-
IPFV
vt
wejsapë
wej
-
sapë
COP
-
PST
vi
what it was like, that's all your grandmother said.
/
cómo era, eso nada más contaba tu abuela
ë'ë, tawara takï chapëtiri tëwï
ëʼë
ëʼë
yes
intj
tawara
tawara
too
adv
takï
takï
CNFRM
part
chapëtiri
chapëti
-
ri
squeal
-
IPFV
vi
tëwï
tëwï
3PRO
pn
Yes, he also shouts that.
/
sí, también grita ese
tëwï ya papa kampra pana tase ta, kaimotata
tëwï
tëwï
3PRO
pn
ya
ya
ERG
postp
papa
papa
father
n
kampra
kampra
big
n
pana
pana
DAT
postp
tase
ta
-
se
say
-
PST
vt
ta
ta
like
part
kaimotata
kaimo
-
ta
-
ta
game
-
VBZ
.
INTR
-
MOTIMP
vi
She said to my uncle: "go hunt!".
/
pa mi tío dijo, vaya a cazar
(
histanfo
:
22
)
tëwï kïmïi yemetïkene, ana yeni wejsapë sukutaka ma
tëwï
tëwï
3PRO
pn
kïmïi
kïmïi
chili
n
yemetïkene
yeme
-
tïkene
eat(fruits_eggs_soup)
-
POST
vt
ana
ana
1+3PRO
pn
yeni
yeni
-
∅
drink
-
IPFV
vt
wejsapë
wej
-
sapë
COP
-
PST
vi
sukutaka
sukutaka
yucuta
n
ma
ma
RST
part
After eating chili, we would drink yucuta.
/
después de que comemos ají, tomamos yucuta
(
histanfo
:
34
)
irëjpë, tëwï yakërë, ana këyatase
irëjpë
irëjpë
then
adv
tëwï
tëwï
3PRO
pn
yakërë
y
-
akërë
LK
-
with
postp
ana
ana
1+3PRO
pn
këyatase
këya
-
ta
-
se
think
-
VBZ
.
INTR
-
PST
vi
Then we grew up with him.
/
despúes con él nos criamos
(
histanfo
:
39
)
ana këyatase tëwï yakërë
ana
ana
1+3PRO
pn
këyatase
këya
-
ta
-
se
think
-
VBZ
.
INTR
-
PST
vi
tëwï
tëwï
3PRO
pn
yakërë
y
-
akërë
LK
-
with
postp
We grew up with him.
/
nos criamos con él
(
histanfo
:
41
)
tëwï ya ana këyamase
tëwï
tëwï
3PRO
pn
ya
ya
ERG
postp
ana
ana
1+3PRO
pn
këyamase
këya
-
ma
-
se
think
-
CAUS
-
PST
vt
He raised us.
/
el nos crio
(
histanfo
:
43
)
tëwï waraijtokon yakërë, ana këyamase ta wejsapë
tëwï
tëwï
3PRO
pn
waraijtokon
waraijtokon
man
n
yakërë
y
-
akërë
LK
-
with
postp
ana
ana
1+3PRO
pn
këyamase
këya
-
ma
-
se
think
-
CAUS
-
PST
vt
ta
ta
like
part
wejsapë
wej
-
sapë
COP
-
PST
vi
With that man, he raised us.
/
con ese hombre nos crio
(
histanfo
:
47
)
tëwï nwajtënëpëkë
tëwï
tëwï
3PRO
pn
nwajtënëpëkë
nwajtë
-
nëpëkë
dance
-
PROG
.
INTR
vi
He was dancing.
/
él... se la pasaba bailando
tëwï wïrë inija
tëwï
tëwï
3PRO
pn
wïrë
wïrë
1PRO
pn
inija
ini
-
ja
see
-
NEG
vt
I didn't see that.
/
eso no lo ví
tëwï ma takï mëyakarama chijpë wararë kwa ta sënkatoj mëtë
tëwï
tëwï
3PRO
pn
ma
ma
RST
part
takï
takï
CNFRM
part
më
yakarama
më
=
yakara
-
ma
-
∅
2
=
believe
-
CAUS
-
IPFV
pn
=
vt
chijpë
chi
-
jpë
COP
-
PST
.
ACNNMLZ
n
wara
rë
wara
=
rë
thus
=
EMP
part
=
part
kwa
kwa
how
part
ta
ta
like
part
sënkatoj
s
-
ënka
-
toj
DETRZ
-
finish
-
CIRC
.
NMLZ
n
mëtë
mëtë
?
Tell us again how they ended up there.
/
cuenta otra vez como terminaron ahí
tëwï naikonton ti tawara
tëwï
tëwï
3PRO
pn
nai
konton
nai
-
∅
=
konton
do
-
IPFV
=
PL
vt
=
part
ti
ti
HSY
part
tawara
tawara
too
adv
They did like this.
/
ellos hacían así
(
ctorat
:
13
)
irëjpë tëwï waijtatomo nwajtëri
irëjpë
irëjpë
then
adv
tëwï
tëwï
3PRO
pn
waijtatomo
waijta
-
tomo
mouse
-
PL
n
nwajtëri
nwajtë
-
ri
dance
-
IPFV
vi
Then the mice were dancing.
/
después las ratas estaban bailando
(
ctorat
:
16
)
ta ti ta tëwï waraijtokomo ya
ta
ta
-
∅
say
-
IPFV
vt
ti
ti
HSY
part
ta
ta
like
part
tëwï
tëwï
3PRO
pn
waraijtokomo
waraijtokomo
man
n
ya
ya
ERG
postp
said the man (?).
/
dijo el hombre
(
ctorat
:
21
)
ëjwenakajpë tainpëtiri waraijtokomo tëwï
ëjwenakajpë
ëj
-
wena
-
ka
-
jpë
DETRZ
-
vomit
-
VBZ
.
TR
-
PST
.
ACNNMLZ
n
tainpëtiri
ta
-
in
-
pëti
-
ri
3P
-
see
-
PLUR
-
IPFV
vt
waraijtokomo
waraijtokomo
man
n
tëwï
tëwï
3PRO
pn
The man saw their vomit.
/
el hombre estaba viendo su vómito
(
ctorat
:
31
)
ta ti wejsaj ti tëwï
ta
ta
-
∅
say
-
IPFV
vt
ti
ti
HSY
part
wejsaj
wej
-
saj
COP
-
PST
vi
ti
ti
HSY
part
tëwï
tëwï
3PRO
pn
...he said.
/
dijo él
(
ctorat
:
36
)
tëwï ajpachi yaka wonse pïnika tëwï
tëwï
tëwï
3PRO
pn
ajpachi
ajpachi
undergrowth
n
yaka
yaka
ALL
postp
wonse
won
-
se
enter
-
PST
vi
pïnika
pïnika
PROB
part
tëwï
tëwï
3PRO
pn
Maybe they went to the woods.
/
tal vez se metió en el monte
(
ctorat
:
42
)
tëwï ma tase makë ya
tëwï
tëwï
3PRO
pn
ma
ma
RST
part
tase
ta
-
se
say
-
PST
vt
makë
makë
mom
n
ya
ya
ERG
postp
That’s what my mother said.
/
ese mismo dijo mi mamá
(
ctorat
:
43
)
tawara ma ta ti wejsapë tëwï
tawara
tawara
too
adv
ma
ma
RST
part
ta
ta
-
∅
say
-
IPFV
vt
ti
ti
HSY
part
wejsapë
wej
-
sapë
COP
-
PST
vi
tëwï
tëwï
3PRO
pn
That’s all she said.
/
así no más decía el hombre
(
ctorat
:
44
)
tëwï ke ma mëyepema wïrë ya, ta ti ta
tëwï
tëwï
3PRO
pn
ke
ke
INS
postp
ma
ma
RST
part
më
yepema
më
=
yepema
-
∅
2
=
pay
-
IPFV
pn
=
vt
wïrë
wïrë
1PRO
pn
ya
ya
ERG
postp
ta
ta
-
∅
say
-
IPFV
vt
ti
ti
HSY
part
ta
ta
like
part
"I'll pay you only this," he said.
/
te pago con esto no más, dijo
kukurujra tëwï
kukuru
jra
kuku
-
ru
=
jra
answer
-
IPFV
=
NEG
vt
=
part
tëwï
tëwï
3PRO
pn
They didn't answer.
/
no remedan
irë wa chipëkë tapojtëja wejsapë, irë wa chipëkë tajne wëpëjse tëwï, sukase wïnïjsajkonton yawë
irë
irë
3ANA
.
INAN
dem
wa
wa
thus
part
chipëkë
chipëkë
because
part
tapojtëja
ta
-
pojtë
-
ja
3P
-
want
-
NEG
vt
wejsapë
wej
-
sapë
COP
-
PST
vi
irë
irë
3ANA
.
INAN
dem
wa
wa
thus
part
chipëkë
chipëkë
because
part
ta
jne
ta
=
jne
3PRO
=
PL
pn
=
part
wëpëjse
wë
-
pëj
-
se
kill
-
PLUR
-
PST
vt
tëwï
tëwï
3PRO
pn
sukase
sukase
all
adv
wïnïjsaj
konton
wïnïj
-
saj
=
konton
sleep
-
PFV
=
PL
vi
=
part
yawë
yawë
LOC
postp
That's why I didn't want it, that's why they killed them all when they were asleep.
/
por eso no lo quería, por eso ellos los mataron a todos mientras dormían
wïrë inija tëwï
wïrë
wïrë
1PRO
pn
inija
ini
-
ja
see
-
NEG
vt
tëwï
tëwï
3PRO
pn
I did not see that.
/
yo no ví eso
tëwïsantomo neke ne yaruwatëpëkë ma rë chikontomo
tëwïsantomo
tëwï
-
santomo
3PRO
-
PL
pn
neke
ne
neke
=
ne
CNTR
=
INTS
part
=
part
yaruwatëpëkë
yaruwa
-
tëpëkë
laugh
-
PROG
.
INTR
vi
ma
ma
RST
part
rë
rë
EMP
part
chi
kontomo
chi
-
∅
=
kontomo
COP
-
IPFV
=
PL
vi
=
part
But they’re constantly laughing.
/
ellos sí siempre pasan riendose
(
convrisamaj
:
32
)
tëwïsantomo wïrë wejyatë këyetajpëjra
tëwïsantomo
tëwï
-
santomo
3PRO
-
PL
pn
wïrë
wïrë
1PRO
pn
wejyatë
wejyatë
in_house_of
postp
këyetajpë
jra
këye
-
ta
-
jpë
=
jra
big?
-
VBZ
.
INTR
-
PST
=
NEG
vi
=
part
They did not grow up with me.
/
ellos no se criaron junto conmigo
×