Wordform irë ‘3ANA.INAN’

Language: Yawarana
Structure: irë
3ANA.INAN
Part of speech: demonstrative

  1. inkë, irë nwa chipëkë
    inkë
    in-kë
    see-IMP
    vt
    irë
    irë
    3ANA.INAN
    dem
    nwa
    nwa
    thus
    part
    chipëkë
    chipëkë
    because
    part
    You see, that’s why. / vea, por eso es (convrisamaj: 30)
  2. asamori ta wejsaj ta, irë makë ta wejsapë
    asamori
    asamo-ri
    cry-IPFV
    vi
    ta
    ta-∅
    say-IPFV
    vt
    wejsaj
    wej-saj
    COP-PST
    vi
    ta
    ta
    like
    part
    irë
    irë
    3ANA.INAN
    dem
    makë
    makë
    mom
    n
    ta
    ta-∅
    say-IPFV
    vt
    wejsapë
    wej-sapë
    COP-PST
    vi
    My aunt said "they are crying". / mi tía dijo "están llorando" (histanfo: 6)
  3. irë ana këyetase tawara ma
    irë
    irë
    3ANA.INAN
    dem
    ana
    ana
    1+3PRO
    pn
    këyetase
    këye-ta-se
    big?-VBZ.INTR-PST
    vi
    tawara
    tawara
    too
    adv
    ma
    ma
    RST
    part
    That's how we grew up. / nosotros nos críamos así mismo (histanfo: 19)
  4. irë yakuri
    irë
    irë
    3ANA.INAN
    dem
    yakuri
    yakuri
    agouti
    n
    Agouti. (histanfo: 25)
  5. irë wejtane mujyampe patakaja wejsapë
    irë
    irë
    3ANA.INAN
    dem
    wejtane
    wej-tane
    COP-CNCS
    advl
    mujyampe
    mujyam=pe
    pregnancy=ESS
    n=postp
    patakaja
    pata-ka-ja
    village-VBZ.TR-NEG
    vt
    wejsapë
    wej-sapë
    COP-PST
    vi
    Despite this, she did not get pregnant. / a pesar de eso no salió embarazada
  6. irë wejtane ti
    irë
    irë
    3ANA.INAN
    dem
    wejtane
    wej-tane
    COP-CNCS
    advl
    ti
    ti
    HSY
    part
    Although this was the case, / aunque fue así (ctorat: 18)
  7. irë wa chipëkë tapojtëja wejsapë, irë wa chipëkë tajne wëpëjse tëwï, sukase wïnïjsajkonton yawë
    irë
    irë
    3ANA.INAN
    dem
    wa
    wa
    thus
    part
    chipëkë
    chipëkë
    because
    part
    tapojtëja
    ta-pojtë-ja
    3P-want-NEG
    vt
    wejsapë
    wej-sapë
    COP-PST
    vi
    irë
    irë
    3ANA.INAN
    dem
    wa
    wa
    thus
    part
    chipëkë
    chipëkë
    because
    part
    tajne
    ta=jne
    3PRO=PL
    pn=part
    wëpëjse
    wë-pëj-se
    kill-PLUR-PST
    vt
    tëwï
    tëwï
    3PRO
    pn
    sukase
    sukase
    all
    adv
    wïnïjsajkonton
    wïnïj-saj=konton
    sleep-PFV=PL
    vi=part
    yawë
    yawë
    LOC
    postp
    That's why I didn't want it, that's why they killed them all when they were asleep. / por eso no lo quería, por eso ellos los mataron a todos mientras dormían
  8. irë nwa chipëkë usamori uyïpï incharë
    irë
    irë
    3ANA.INAN
    dem
    nwa
    nwa
    thus
    part
    chipëkë
    chipëkë
    because
    part
    usamori
    u=samo-ri
    1=cry-IPFV
    pn=vi
    uyïpï
    u=yïpï-∅
    1=mountain-PERT
    pn=n
    incharë
    in-charë
    see-IMN
    vt
    That's why I'm crying seeing my hills. / por eso yo estoy llorando viendo mis cerros