As ‘3ANA.INAN’:

1. inkë, irë nwa chipëkë

   inkë

   in-kë

   see-IMP

   vt

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   nwa

   nwa

   thus

   part

   chipëkë

   chipëkë

   because

   part

   You see, that’s why. / vea, por eso es (convrisamaj: 30)
2. asamori ta wejsaj ta, irë makë ta wejsapë

   asamori

   asamo-ri

   cry-IPFV

   vi

   ta

   ta-∅

   say-IPFV

   vt

   wejsaj

   wej-saj

   COP-PST

   vi

   ta

   ta

   like

   part

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   makë

   makë

   mom

   n

   ta

   ta-∅

   say-IPFV

   vt

   wejsapë

   wej-sapë

   COP-PST

   vi

   My aunt said "they are crying". / mi tía dijo "están llorando" (histanfo: 6)
3. irë ana këyetase tawara ma

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   ana

   ana

   1+3PRO

   pn

   këyetase

   këye-ta-se

   big?-VBZ.INTR-PST

   vi

   tawara

   tawara

   too

   adv

   ma

   ma

   RST

   part

   That's how we grew up. / nosotros nos críamos así mismo (histanfo: 19)
4. irë yakuri

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   yakuri

   yakuri

   agouti

   n

   Agouti. (histanfo: 25)
5. irë wejtane mujyampe patakaja wejsapë

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   wejtane

   wej-tane

   COP-CNCS

   advl

   mujyampe

   mujyam=pe

   pregnancy=ESS

   n=postp

   patakaja

   pata-ka-ja

   village-VBZ.TR-NEG

   vt

   wejsapë

   wej-sapë

   COP-PST

   vi

   Despite this, she did not get pregnant. / a pesar de eso no salió embarazada
6. irë wejtane ti

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   wejtane

   wej-tane

   COP-CNCS

   advl

   ti

   ti

   HSY

   part

   Although this was the case, / aunque fue así (ctorat: 18)
7. irë wa chipëkë tapojtëja wejsapë, irë wa chipëkë tajne wëpëjse tëwï, sukase wïnïjsajkonton yawë

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   wa

   wa

   thus

   part

   chipëkë

   chipëkë

   because

   part

   tapojtëja

   ta-pojtë-ja

   3P-want-NEG

   vt

   wejsapë

   wej-sapë

   COP-PST

   vi

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   wa

   wa

   thus

   part

   chipëkë

   chipëkë

   because

   part

   tajne

   ta=jne

   3PRO=PL

   pn=part

   wëpëjse

   wë-pëj-se

   kill-PLUR-PST

   vt

   tëwï

   tëwï

   3PRO

   pn

   sukase

   sukase

   all

   adv

   wïnïjsajkonton

   wïnïj-saj=konton

   sleep-PFV=PL

   vi=part

   yawë

   yawë

   LOC

   postp

   That's why I didn't want it, that's why they killed them all when they were asleep. / por eso no lo quería, por eso ellos los mataron a todos mientras dormían
8. irë nwa chipëkë usamori uyïpï incharë

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   nwa

   nwa

   thus

   part

   chipëkë

   chipëkë

   because

   part

   usamori

   u=samo-ri

   1=cry-IPFV

   pn=vi

   uyïpï

   u=yïpï-∅

   1=mountain-PERT

   pn=n

   incharë

   in-charë

   see-IMN

   vt

   That's why I'm crying seeing my hills. / por eso yo estoy llorando viendo mis cerros