As ‘thus’:

1. ejnë yaruwari tajne yakarama pëkë rë nwarë, nope esene mare, tawara neke ne, ënka

   ejnë

   ejnë

   1+2PRO

   pn

   yaruwari

   yaruwa-ri

   laugh-IPFV

   vi

   tajne

   ta=jne

   3PRO=PL

   pn=part

   yakarama

   yakara-ma-∅

   believe-CAUS-ACNNMLZ

   n

   pëkë

   pëkë

   about

   postp

   rë

   rë

   EMP

   part

   nwarë

   nwa=rë

   thus=EMP

   part=part

   nope

   nope

   good

   adv

   esene

   es-ene-∅

   DETRZ-see-IPFV

   vi

   mare

   mare

   REL.INAN

   part

   tawara

   tawara

   too

   adv

   neke

   neke

   CNTR

   part

   ne

   ne

   ***

    

   ënka

   ënka

   right

   part

   We laugh when somebody tells (us) something, something you see well, like that, right. / nosotros nos reimos cuando alguien (nos) cuenta, lo que se ve bien, así sí, verdad (convrisamaj: 5)
2. tëwï neke ne, tajne yakarama pokono nwarë tajne iri mïntë, tunampe

   tëwï

   tëwï

   3PRO

   pn

   neke

   neke

   CNTR

   part

   ne

   ne

   ***

    

   tajne

   ta=jne

   3PRO=PL

   pn=part

   yakarama

   yakara-ma-∅

   believe-CAUS-ACNNMLZ

   n

   pokono

   poko-no

   about-NMLZ

   n

   nwarë

   nwa=rë

   thus=EMP

   part=part

   tajne

   ta=jne

   3PRO=PL

   pn=part

   iri

   i-ri

   put-IPFV

   vt

   mïntë

   mïntë

   there.LOC

   adv

   tunampe

   tunam-∅=pe

   hide-ACNNMLZ=ESS

   n=postp

   Yes indeed, they tell what they are doing there on the down-low. / eso sí, lo cuentan lo que hacen allá escondidos (convrisamaj: 9)
3. nwarë ti ta ta

   nwarë

   nwa=rë

   thus=EMP

   part=part

   ti

   ti

   HSY

   part

   ta

   ta-∅

   say-IPFV

   vt

   ta

   ta

   like

   part

   That’s what they said (?) / así dijo (convrisamaj: 14)
4. inkë, irë nwa chipëkë

   inkë

   in-kë

   see-IMP

   vt

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   nwa

   nwa

   thus

   part

   chipëkë

   chipëkë

   because

   part

   You see, that’s why. / vea, por eso es (convrisamaj: 30)
5. mërë nwa chipokono ejnë yarikaja

   mërë

   mërë

   MED.INAN

   dem

   nwa

   nwa

   thus

   part

   chipokono

   chipokono

   because

   part

   ejnë

   ejnë

   1+2PRO

   pn

   yarikaja

   yarika-ja

   laugh-NEG

   vi

   That’s why we don’t laugh. / por eso nosotros no nos reímos (convrisamaj: 31)
6. nwa ma pïnika ta wïrë ya

   nwa

   nwa

   thus

   part

   ma

   ma

   RST

   part

   pïnika

   pïnika

   PROB

   part

   ta

   ta-∅

   say-IPFV

   vt

   wïrë

   wïrë

   1PRO

   pn

   ya

   ya

   ERG

   postp

   So I won’t say any more. / así no más digo yo (convrisamaj: 37)
7. nwa ma ta wïrë ya

   nwa

   nwa

   thus

   part

   ma

   ma

   RST

   part

   ta

   ta-∅

   say-IPFV

   vt

   wïrë

   wïrë

   1PRO

   pn

   ya

   ya

   ERG

   postp

   That’s all I’m saying. / así no más (convrisamaj: 53)
8. nwarë ana këyatajpë ana

   nwarë

   nwa=rë

   thus=EMP

   part=part

   ana

   ana

   1+3PRO

   pn

   këyatajpë

   këya-ta-jpë

   think-VBZ.INTR-PST

   vi

   ana

   ana

   1+3PRO

   pn

   That's how we grew up. / así nos criamos nosotros (histanfo: 35)
9. ta-ta ta-ta, nwarë ejnë weseyu wëra rë, ejnë tapa ta

   tata

   ta-ta

   ***

   tata

   ta-ta

   ***

   nwarë

   nwa=rë

   thus=EMP

   part=part

   ejnë

   ejnë

   1+2PRO

   pn

   weseyu

   weseyu-∅

   be_angry-ACNNMLZ

   n

   wëra

   wëra

   like

   postp

   rë

   rë

   EMP

   part

   ejnë

   ejnë

   1+2PRO

   pn

   tapa

   tapa-∅

   beat-IPFV

   vt

   ta

   ta

   like

   part

   ta-ta-ta, like that he rubbed us as if he was angry with us. / ta-ta-ta, así nos sobaba como si estuviera bravo de nosotros
10. irë nwa chipëkë usamori uyïpï incharë

    irë

    irë

    3ANA.INAN

    dem

    nwa

    nwa

    thus

    part

    chipëkë

    chipëkë

    because

    part

    usamori

    u=samo-ri

    1=cry-IPFV

    pn=vi

    uyïpï

    u=yïpï-∅

    1=mountain-PERT

    pn=n

    incharë

    in-charë

    see-IMN

    vt

    That's why I'm crying seeing my hills. / por eso yo estoy llorando viendo mis cerros
11. nwarë mëtëpëtiri, tëpëtijra sejkë

    nwarë

    nwa=rë

    thus=EMP

    part=part

    mëtëpëtiri

    më=të-pëti-ri

    2=go-PLUR-IPFV

    pn=vi

    tëpëtijra

    të-pëti-∅=jra

    go-PLUR-IPFV=NEG

    vi=part

    sejkë

    sejkë

    ***

    vi

    You're going to go like this? Don't go like this. / así tu te vas a ir, no puedes ir así