As ‘PLUR’:

1. tajne naijpëtiri warë

   tajne

   ta=jne

   3PRO=PL

   pn=part

   naijpëtiri

   naij-pëti-ri

   do-PLUR-IPFV

   vt

   warë

   wa=rë

   thus=EMP

   part=part

   They did like this. / ellos hacía así (ctorat: 15)
2. ëjwenakajpë tainpëtiri waraijtokomo tëwï

   ëjwenakajpë

   ëj-wena-ka-jpë

   DETRZ-vomit-VBZ.TR-PST.ACNNMLZ

   n

   tainpëtiri

   ta-in-pëti-ri

   3P-see-PLUR-IPFV

   vt

   waraijtokomo

   waraijtokomo

   man

   n

   tëwï

   tëwï

   3PRO

   pn

   The man saw their vomit. / el hombre estaba viendo su vómito (ctorat: 31)
3. waraijtokomo ya inpëti ti

   waraijtokomo

   waraijtokomo

   man

   n

   ya

   ya

   ERG

   postp

   inpëti

   in-pëti-∅

   see-PLUR-IPFV

   vt

   ti

   ti

   HSY

   part

   He saw it. / el hombre lo estaba viendo (ctorat: 32)
4. irë wa chipëkë tapojtëja wejsapë, irë wa chipëkë tajne wëpëjse tëwï, sukase wïnïjsajkonton yawë

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   wa

   wa

   thus

   part

   chipëkë

   chipëkë

   because

   part

   tapojtëja

   ta-pojtë-ja

   3P-want-NEG

   vt

   wejsapë

   wej-sapë

   COP-PST

   vi

   irë

   irë

   3ANA.INAN

   dem

   wa

   wa

   thus

   part

   chipëkë

   chipëkë

   because

   part

   tajne

   ta=jne

   3PRO=PL

   pn=part

   wëpëjse

   wë-pëj-se

   kill-PLUR-PST

   vt

   tëwï

   tëwï

   3PRO

   pn

   sukase

   sukase

   all

   adv

   wïnïjsajkonton

   wïnïj-saj=konton

   sleep-PFV=PL

   vi=part

   yawë

   yawë

   LOC

   postp

   That's why I didn't want it, that's why they killed them all when they were asleep. / por eso no lo quería, por eso ellos los mataron a todos mientras dormían
5. pïtïpëjsapë chipë ke, pïtï, pïtï, pïtï, warë

   pïtïpëjsapë

   pïtï-pëj-sapë

   paint-PLUR-PFV

   vt

   chipë

   chipë

   caranna

   n

   ke

   ke

   INS

   postp

   pïtï

   pïtï

   paint

   ideo

   pïtï

   pïtï

   paint

   ideo

   pïtï

   pïtï

   paint

   ideo

   warë

   wa=rë

   thus=EMP

   part=part

   Painted with caranna, painted all over. / pintado con caraña, pintado todo
6. tipapëjsejne waijtajne

   tipapëjsejne

   tipa-pëj-se=jne

   go_in_group-PLUR-PST=PL

   vi=part

   waijtajne

   waijta=jne

   mouse=PL

   n=part

   The mice went away. / las ratas se fueron (ctorat: 40)
7. nwarë mëtëpëtiri, tëpëtijra sejkë

   nwarë

   nwa=rë

   thus=EMP

   part=part

   mëtëpëtiri

   më=të-pëti-ri

   2=go-PLUR-IPFV

   pn=vi

   tëpëtijra

   të-pëti-∅=jra

   go-PLUR-IPFV=NEG

   vi=part

   sejkë

   sejkë

   ***

   vi

   You're going to go like this? Don't go like this. / así tu te vas a ir, no puedes ir así