As ‘NEG.EXIST’:

1. pïrarë, seneja ejnë yarikatopo

   pïrarë

   pïrarë

   NEG.EXIST

   part

   seneja

   s-ene-ja

   DETRZ-see-NEG

   vi

   ejnë

   ejnë

   1+2PRO

   pn

   yarikatopo

   yarika-topo

   laugh-CIRC.NMLZ

   n

   Nothing, there’s nothing for us to laugh. / no hay, no se ve para nosotros reir (convrisamaj: 13)
2. nope seneja chipokono ejnë pana nope seneja chipokono ejnë yaruwatopo pïrarë

   nope

   nope

   good

   adv

   seneja

   s-ene-ja

   DETRZ-see-NEG

   vi

   chipokono

   chipokono

   because

   part

   ejnë

   ejnë

   1+2PRO

   pn

   pana

   pana

   DAT

   postp

   nope

   nope

   good

   adv

   seneja

   s-ene-ja

   DETRZ-see-NEG

   vi

   chipokono

   chipokono

   because

   part

   ejnë

   ejnë

   1+2PRO

   pn

   yaruwatopo

   yaruwa-topo

   laugh-CIRC.NMLZ

   n

   pïrarë

   pïrarë

   NEG.EXIST

   part

   We don’t see anything good, so we don’t laugh. / nosotros no nos reimos porque no vemos nada bueno (convrisamaj: 29)
3. pïrarë ejnë chiyakon chipokono ejnë yaruwatopo pïrarë

   pïrarë

   pïrarë

   NEG.EXIST

   part

   ejnë

   ejnë

   1+2PRO

   pn

   chiyakon

   chiyakon-∅

   friend-PERT

   n

   chipokono

   chipokono

   because

   part

   ejnë

   ejnë

   1+2PRO

   pn

   yaruwatopo

   yaruwa-topo

   laugh-CIRC.NMLZ

   n

   pïrarë

   pïrarë

   NEG.EXIST

   part

   Because we don’t have friends we don’t have anything to laugh. / porque no tenemos amigas para nosotros reir (convrisamaj: 48)
4. ¿ati ejnë yarikari? pïrarë

   ati

   ati

   what

   intj

   ejnë

   ejnë

   1+2PRO

   pn

   yarikari

   yarika-ri

   laugh-IPFV

   vi

   pïrarë

   pïrarë

   NEG.EXIST

   part

   What are we going to laugh about? There's nothing. / ¿de qué nos vamos a reir? no hay nada (convrisamaj: 51)
5. pïrarë

   pïrarë

   pïrarë

   NEG.EXIST

   part

   Nothing. / no hay (convrisamaj: 54)
6. pïrarë ti iwenaru wejsapë

   pïrarë

   pïrarë

   NEG.EXIST

   part

   ti

   ti

   HSY

   part

   iwenaru

   i-wena-ru

   3-vomit-PERT

   n

   wejsapë

   wej-sapë

   COP-PST

   vi

   their vomit was not there. / no había su vómito (ctorat: 19)
7. wenaru pïrarë irëjpë ti

   wenaru

   wena-ru

   vomit-PERT

   n

   pïrarë

   pïrarë

   NEG.EXIST

   part

   irëjpë

   irëjpë

   then

   adv

   ti

   ti

   HSY

   part

   There was no vomit. / no había nada de vómito (ctorat: 20)
8. irëjpë pïrarë ti warë irëjpë warë

   irëjpë

   irëjpë

   then

   adv

   pïrarë

   pïrarë

   NEG.EXIST

   part

   ti

   ti

   HSY

   part

   warë

   wa=rë

   thus=EMP

   part=part

   irëjpë

   irëjpë

   then

   adv

   warë

   wa=rë

   thus=EMP

   part=part

   Then there was nothing. / después no había nada (ctorat: 27)
9. tipasekontomo warë irëjpë pïrarë

   tipasekontomo

   tipa-se=kontomo

   go_in_group-PST=PL

   vi=part

   warë

   wa=rë

   thus=EMP

   part=part

   irëjpë

   irëjpë

   then

   adv

   pïrarë

   pïrarë

   NEG.EXIST

   part

   They left and were gone. / se fueron y después no estaban (ctorat: 30)
10. irëjpë ti wenakajpë mare pïrarë ti

    irëjpë

    irëjpë

    then

    adv

    ti

    ti

    HSY

    part

    wenakajpë

    wena-ka-jpë

    vomit-VBZ.TR-PST

    vt

    mare

    mare

    REL.INAN

    part

    pïrarë

    pïrarë

    NEG.EXIST

    part

    ti

    ti

    HSY

    part

    Then there was nothing of their vomit. / después no había nada de lo que vomitaron (ctorat: 33)
11. ëkï ta rë pïrarë wenarujpë ta rë pïrarë

    ëkï

    ëkï

    chicha

    n

    ta

    ta

    like

    part

    rë

    rë

    EMP

    part

    pïrarë

    pïrarë

    NEG.EXIST

    part

    wenarujpë

    wena-ru-jpë

    vomit-PERT-PST

    n

    ta

    ta

    like

    part

    rë

    rë

    EMP

    part

    pïrarë

    pïrarë

    NEG.EXIST

    part

    The chicha was gone and so was the vomit. / el yaraki no había y tampoco el vómito (ctorat: 35)
12. uyepematojpe pïrarë wïrë inawë

    uyepematojpe

    u=yepema-tojpe

    1=pay-PURP

    pn=advl

    pïrarë

    pïrarë

    NEG.EXIST

    part

    wïrë

    wïrë

    1PRO

    pn

    inawë

    inawë

    have

    postp

    I can't afford to pay. / yo no tengo para pagar